Το μεγαλύτερο μαστοροχώρι της Μακεδονίας
ΠΕΝΤΑΛΟΦΟΣ (ΖΟΥΠΑΝΙ) ΒΟ'ΙΟΥ
Είναι ο Πεντάλοφος Βοίου. το χωριό των "πελεκάνων"
Επικεφαλής της ομάδας ήταν ο πρωτομάστορας.Ήταν συνήθως και άριστος πελεκάνος - τεχνίτης της πέτρας. Οι πελεκάνοι ήξεραν τις ιδιοτροπίες του υλικού και πως να το χειριστούν, φτιάχνοντας αριστουργήματα. Ο πρωτομάστορας έδινε σε γενικές γραμμές το σχέδιο του σπιτιού σε συνεργασία με τις επιθυμίες του ιδιοκτήτη. Κυρίως όμως, έπρεπε να είναι καλός στο κουμάντο.
Ο Πεντάλοφος το μεγαλύτερο μαστοροχώρι της Μακεδονίας βρίσκεται στο νότιο τμήμα του Βοΐου, κτισμένο αμφιθεατρικά ανάμεσα στις κορφές Γκραντίσκα και Ρουμάνι και πολύ κοντά στο σημείο όπου συναντιούνται οι νομοί Κοζάνης, Καστοριάς και Γρεβενών. Βρίσκεται στη δυτική άκρη του νομού Κοζάνης και όλη η περιοχή διαθέτει απίστευτο φυσικό κάλλος
Λέγεται και Πετρόβουνον, πρότερον δε εκαλείτο Ζουπάνι
Παρόλο που η περιοχή κατοικείτο από τα αρχαία χρόνια, ο Πεντάλοφος δημιουργήθηκε στα τελευταία χρόνια του Βυζαντίου. Κατά την τουρκοκρατία, ήταν ένα κεφαλοχώρι της ΒΑ Πίνδου, με αμιγώς ελληνικό πληθυσμό που κατέφευγε στα δασωμένα και απομονωμένα μέρη του Βοΐου για καταφύγιο. Εγινε ιδιαίτερα γνωστό για τους μαστόρους του και ιδίως τους λιθοξόους (πελεκάνους), που δημιουργίες τους θα δείτε στο χωριό και στη γύρω περιοχή, αλλά και στο Πήλιο! Εκτός από τα περίπου 500 καλοδιατηρημένα διώροφα και τριώροφα πετρόκτιστα του χωριού, θα δείτε την τέχνη των μαστόρων στις εκκλησιές, στα καμπαναριά, στις βρύσες και στα γεφύρια.
Στον Ελληνοϊταλικό πόλεμο ο Πεντάλοφος αποτέλεσε το ορμητήριο του ελληνικού στρατού. Από εδώ πέρασε ο συντ/χης Δαβάκης, και ξεκινούσαν οι γυναίκες της Πίνδου φορτωμένες με πυρομαχικά στην ανηφόρα για το μέτωπο, μεταφέροντας και τους τραυματίες κατά την επιστροφή τους.
Εδώ γεννήθηκε η χαρακτηριστική φράση Πέτρα είχαμε, πέτρα δουλέψαμε… Οι μάστορες που έβγαλε ο τόπος ήταν τόσοι πολλοί και ξακουστοί, με αποτέλεσμα να αποκαλούνταν ως Ζουπανιώτες, όχι μόνο οι μάστορες του γειτονικού Βυθού, αλλά όλοι όσοι προέρχονταν από το Βόιο.
Στην περίοδο της Τουρκοκρατίας το Ζουπάνι ήταν το σημαντικότερο κέντρο της βορειοανατολικής Πίνδου. Στα χρόνια της Επανάστασης εδώ δρούσε ο Παύλος Μελάς, όπως και μέχρι εδώ έφταναν οι επιδρομές των Τουρκαλαβανών για να σκορπίσουν την καταστροφή και τελικά να κάψουν το χωριό το έτος 1829.
Οι γυναίκες της Πίνδου σημείωσαν: "Φορτωμένες με πυρομαχικά στην ανηφόρα για το μέτωπο και τραυματίες στην επιστροφή.
Η νύχτα ζύγωνε, η βροχή δυνάμωνε και οι πρώτοι στρατιώτες πρόβαλαν μουσκεμένοι μέχρι το πετσί με το όπλο και τα εφόδιά τους φορτωμένοι. Σα νύχτωσε κατέφθαναν κι άλλοι πολλοί και γυναίκες με μουλάρια και άντρες του χωριού με δαδιά, για να δείχνουν το δρόμο. Ακόμα και στην αυλή μας είχαμε πολεμοφόδια. Φωνές, αλαλαγμός, τα ζώα δεν τα άφηναν να γυρίσουν πίσω, έπρεπε να ξαναπάνε στον Αι-Γιώργη της Βουχωρίνας. Ορθάνοικτες οι πόρτες του σχολείου να δεχθούν τους στρατιώτες. Με τα προπύλαιά του, τα μεγάλα παράθυρα και τις πελεκητές σε αρμονία πέτρες του, μου μιλούσε:
«Μη φοβάσαι, θα νικήσουμε». (Δωροθέα Τακαλιού)
Εδώ γράφτηκε η πρώτη ήττα των κατακτητών και από χωριά σαν τον Πεντάλοφο άλλαξε η παγκόσμια ιστορία. Βομβαρδίστηκε πολλές φορές από την ιταλική πολεμική αεροπορία, αλλά και από οβίδες όλμων κατά τον Εμφύλιο. Ως εκ θαύματος, γλίτωσε την πυρπόληση από τους Γερμανούς το έτος 1944 αν και υπήρξαν εκτελέσεις. Κάηκαν μόνο οι υποδομές των ανταρτών και το παλιό σχολείο, που ήταν ένα έργο τέχνης.
Σήμα κατατεθέν αποτελεί η Γκραντίσκα και ο Ι.Ν. του Αγ. Αχιλλείου. Η Γκραντίσκα δεν είναι απλά ένας βράχος. Οι Πενταλοφίτες τον θεωρούν ιερό και είναι έθιμο για ζευγάρια, παρέες και ολόκληρες οικογένειες να ποζάρουν μπροστά της για μια φωτογραφία, συμβολίζοντας με την αγέρωχη ράχη της την ανθεκτικότητα των ανθρώπινων σχέσεων. Από το έτος 1346 είχε ξεκινήσει να λειτουργεί ως κάστρο, τμήματα του οποίου σώζονται ακόμη. Άλλωστε, η λέξη Γκραντίσκα σημαίνει μικρή πόλη – κάστρο.
Ο Ι.Ν. του Αγ. Αχιλλείου χτίστηκε το έτος 1742 από Ζουπανιώτες μαστόρους και φιλοτεχνήθηκε το 1774 από ζωγράφους των Χιονάδων της Ηπείρου. Το ιερό είχε ιστορηθεί νωρίτερα, το έτος 1744, από Γιαννιώτες ζωγράφους. Εδώ οι δημιουργοί υπερέβαλαν εαυτών. Πρόκειται για ένα μοναδικό αρχιτεκτονικό κτίσμα και ένα αριστούργημα της αγιογραφικής τέχνης. Σήμερα, έχει κηρυχτεί Διατηρητέο Μνημείο.
Παλιότερα αποτελούσε το χώρο εκκλησιασμού και των κατοίκων του Βυθού, όταν τα δύο χωριά θεωρούνταν ως ένα. Οι ντόπιοι σέβονταν τόσο πολύ τον Άγιο, που μια παλιά παράδοση λέει πως όσοι περνούσαν έφιπποι από εκεί έπρεπε να ξεπεζέψουν, γιατί αλλιώς τα άλογα τρόμαζαν, αγρίευαν και δεν προχωρούσαν.
Σαν περάσεις φίλε από τον Πεντάλοφο, μην ξεχάσεις να ανάψεις ένα αγιοκέρι στη χάρη του Αγίου και να θαυμάσεις από κοντά τα έργα μιας εποχής όπου δεν υπήρχαν οι μηχανές και οι άνθρωποι δεν ζούσαν στον πυρετό μας. (Αργύρης Παφίλης)
(Αφιερωμένο στην εκλεκτή φίλη ΜΑΡΙΑ ΜΠΑΙΡΑΧΤΑΡΗ που χθές έμαθα οτι είναι η καταγωγή της.
Την θαύμασα και βάλθηκα να σας πω λίγα για τον γενέθλιο τόπο της
Μαρία μου διορθώνεις
Χρησιμοποίησα την πηγή της σελίδας του Δήμου Βοίου προσθέτοντας και λίγα ιστορικά στοιχεία)
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου