AKLITON

Παύλος Φλορένσκυ: Πνευματική διαθήκη για τα παιδιά

1. Να είστε πάντα ευγενικοί και διακριτικοί με τους ανθρώπους στη ζωή. Δεν χρειάζεται να δίνεις, να πετάξεις περιουσία, στοργή, συμβουλές, δεν χρειάζεται φιλανθρωπία. Αλλά προσπαθήστε να ακούσετε λίγο και να μπορέσετε να έρθετε εγκαίρως με πραγματική βοήθεια σε εκείνους που ο Θεός θα σας στείλει σε ανάγκη. Δείξτε την καλοσύνη και τη γενναιοδωρία σας.

2. Συνηθίστε το, εκπαιδεύστε τον εαυτό σας, ό,τι κι αν κάνετε, κάντε το λογοδοτικά, χάρη, συνεχώς· μην λαδώνετε τη δραστηριότητά σας, μην κάνετε τίποτα κακόγουστο, κάπως. Να θυμάσαι, στο "κάτι" μπορεί να χάσεις όλη σου τη ζωή, και αντίθετα, σε μια ουσιαστική, ρυθμική κάνοντας ακόμα και πράγματα χωρίς σημασία, μπορείς να ανακαλύψεις πολλά πράγματα που στη συνέχεια θα σε εξυπηρετήσουν βαθύτερα, ίσως την πηγή νέας δημιουργικότητας.

3. Αυτός που κάνει κάτι, μαθαίνει να μιλάει κάπως, αλλά μια τσαπατσούλικη λέξη, χρισμένη, απρόσμενη, εμπεριέχει αυτή την ασυδοσία και τη σκέψη. Αγαπητά μου παιδιά, μην αφήνετε τον εαυτό σας να σκέφτεται απρόσεκτα. Η σκέψη είναι δώρο Θεού και απαιτεί αυτοφροντίδα. Το να είσαι λογικός και υπόλογος στη σκέψη σου είναι κλειδί για την πνευματική ελευθερία και τη χαρά της σκέψης.

4. Εδώ και πολύ καιρό ήθελα να γράψω: να κοιτάζω τα αστέρια πιο συχνά. Όταν η ψυχή νιώθει άσχημα, κοιτάξτε τα αστέρια ή το γαλάζιο κατά τη διάρκεια της ημέρας. Όταν είσαι λυπημένος, όταν προσβάλλεσαι, όταν τα πράγματα πάνε στραβά, όταν μια ψυχική καταιγίδα έρχεται πάνω σου - βγες έξω στον αέρα και μείνε μόνος με τον ουρανό. Τότε η ψυχή θα ηρεμήσει.

5. Οι διακοπές είναι διακοπές, δεν μπορείς να μην τις κάνεις, αλλά είναι επιβλαβές και ψεύτικο να ψάχνεις για μόνιμες διακοπές και να αντικαταστήσεις την καθημερινότητα με αυτήν. Αλλά, ξεχνώντας την καθημερινότητα ή μη θέλοντας να τη γνωρίσεις, ο άνθρωπος παραμένει αχόρταγος και ανικανοποίητος. Το λάθος πολλών! Μόνο στη σιωπή της ήρεμης καθημερινής εργασίας μπορείς να βρεις τον εαυτό σου και την ικανοποίησή σου.

6. Συνεπώς, το κοινωνικό περιβάλλον εφιστά στον εαυτό του όλη την προσοχή ότι οι κοινωνικές σχέσεις είναι, στην ουσία, ανεύθυνες: ο καθένας είναι υπεύθυνος για τον εαυτό του και ο καθένας ασχολείται με τα δικά του συμφέροντα. Γι' αυτό είναι εύκολο. Μα αυτή η ελαφρότητα είναι η ελαφρότητα του κενού, και το γνήσιο απαιτεί κόπο, δουλειά και υπευθυνότητα... Αυτό που μπορεί να δώσει το δικό σου σπίτι, κανείς και τίποτα δεν μπορεί να το δώσει, αλλά πρέπει να το κερδίσεις, πρέπει να προσέξεις το σπίτι μόνος σου και όχι να ζεις σε αυτό σαν ξενοδοχείο.

7. Όλα περνάνε, μα όλα μένουν. Αυτό είναι το πιο αγαπημένο μου συναίσθημα ότι τίποτα δεν φεύγει εντελώς, τίποτα δεν λείπει και αποθηκεύεται κάπου και κάπως. Η αξία παραμένει, παρόλο που σταματάμε να την αντιλαμβανόμαστε. Και τα κατορθώματα, τουλάχιστον όλοι τα έχουν ξεχάσει, παραμένουν κάπως και καρποφορούν. Γι' αυτό, παρόλο που είναι κρίμα για το παρελθόν, υπάρχει μια ζωντανή αίσθηση της αιωνιότητάς του. Δεν του είπα αντίο για πάντα, αλλά μόνο προσωρινά. Χωρίς αυτό, η ζωή θα γινόταν χωρίς νόημα και άδεια.

8. Πρέπει να μπορείς να ζεις και να απολαμβάνεις τη ζωή, βασιζόμενος σε αυτό που υπάρχει αυτή τη στιγμή και όχι να μισείς σε αυτό που δεν υπάρχει. Άλλωστε, κανείς και τίποτα δεν μπορεί να επιστρέψει τον χαμένο χρόνο στη δυσαρέσκεια

Πηγή: Ιερέας Παύλος Φλωρέσκι "Όλες οι σκέψεις είναι για σένα. Γράμματα στην οικογένεια 1933-1937 "

Ο π. Παύλος Φλωρένσκυ ήταν μια ιδιαίτερη, μια χαρισματική προσωπικότητα! Μαθηματικός, θεολόγος, φιλόσοφος, επιστήμονας, μηχανικός, ποιητής, ζωγράφος, ο Ρώσος “Λεονάρντο Ντα Βίντσι”, έτσι όπως τον αποκαλούσαν οι σύγχρονοί του μεγάλοι καλλιτέχνες. Με το παράδειγμα της ζωής του, μέσα από τα βιβλία του, αλλά πάνω από όλα με το θάρρος του να συνεχίσει να φοράει το αγιασμένο ράσο σε εκείνους τους φοβερούς καιρούς, οδήγησε πολλούς ανθρώπους στον Χριστό, στην ορθόδοξη πίστη.

__________________________________________________________________________________________

Ο επιστήμονας, ο φιλόσοφος, ο θεολόγος, ο κληρικός, ο Ιερομάρτυρας!

Ο Πάβελ Αλεξάντροβιτς Φλωρένσκυ γεννήθηκε στις 9/22 Ιανουαρίου 1882 στην πόλη Γιεβλάχ του Καυκάσου.
Αφού ολοκλήρωσε τις σπουδές του στο λύκειο του Τμπιλίσι (1893-1899), εν συνεχεία, και αναλόγως των ενδιαφερόντων που είχε αυτήν την εποχή, ο Φλωρένσκυ εισέρχεται στο Τμήμα Μαθηματικών του Κρατικού Πανεπιστημίου της Μόσχας, στο οποίο σπούδασε κοντά στον καθηγητή Νικολάι Μπουγκάγιεφ (1837-1903) και μάλιστα έγινε φίλος με τον γιο του, τον ποιητή και θεωρητικό του ρωσικού συμβολισμού Αντρέι Μπέλι (1880-1934).
Παράλληλα με τα μαθηματικά, παρακολούθησε μαθήματα αρχαίας φιλοσοφίας. Το 1901 ο Φλωρένσκυ δημοσιεύει το πρώτο του άρθρο με τίτλο «Περί δεισιδαιμονίας».
Το 1904 αποφοίτησε από το κρατικό πανεπιστήμιο της Μόσχας. Την ίδια χρονιά δημοσιεύει το εκτενέστατο άρθρο «Περί των συμβόλων του απείρου». Όμως τότε, και υπό το πρίσμα των πνευματικών αναζητήσεών του, πήγε για σπουδές στην περίφημη Εκκλησιαστική Ακαδημία του Σεργκίεφ.

Κατά τη διάρκεια των θεολογικών σπουδών του, ήρθε σε επαφή με τον Γέροντα Ισίδωρο σε μια επίσκεψη στο Εσκαρτάν της Γεθσημανής. Την βιογραφία του Γέροντα Ισιδώρου κατέγραψε ο Φλωρένσκυ στο εκτενέστατο αφήγημά του «Το άλας της γης», το οποίο έχει μεταφραστεί και στα γαλλικά (P. Florensky, Le sel de la terre, trad. Fr. Lhoest, L’ Age d’ Homme, Lausanne 2002).

Προσφάτως μάλιστα το κείμενο αυτό του Φλωρένσκυ συμπεριελήφθη μαζί με άλλα κείμενά του της εποχής αυτής, σε έναν τόμο, σε αγγλική μετάφραση. (P. Florensky, Early Religious Writings: 1903-1909, trasl. B. Jakim, Εerdmans 2017).

Ήδη αυτήν την εποχή Παύλος Φλωρένσκυ αρχίζει να επεξεργάζεται, σε επίπεδο μεταπτυχιακής διατριβής με τίτλο «Περί της πνευματικής αλήθειας» (Βλ. και Π. Φλορένσκι, «Το λογικό και η διαλεκτική», μετ. Δημ. Τριανταφυλλίδης, Στέπα 10, 2018, σσ. 280-290) τα ζητήματα που αργότερα θα συγκροτήσουν την μνημειώδη διδακτορική διατριβή του με τίτλο «Στύλος και εδραίωμα της αληθείας. Δοκίμιο Ορθόδοξης θεοδικίας σε δώδεκα επιστολές», η οποία εξεδόθη σε πλήρη μορφή το 1914 και μεταφράστηκε στα γαλλικά ογδόντα χρόνια αργότερα (P. Florensky, La colonne et le fondement de la verité, trad. C. Andronikof, L’ Age d’ Homme, Lausanne 1994).

Το ογκώδες αυτό έργο, αν και χαρακτηρίστηκε ως «εν εκ των υπερόχων κατορθωμάτων της ρωσσικής θεολογικο-φιλοσοφικής σκέψεως εις τας αρχάς του κ’ αι.» (Γ. Τρόϊτσκυ, «Παύλος Αλεξάντροβιτς Φλορένσκυ» Θρησκευτική και Ηθική Εγκυκλοπαίδεια τ. 11, Αθήναι 1967, στ. 1179), δέχθηκε κατά καιρούς αυστηρή και ίσως υπερβολική κριτική εκ μέρους των Ορθοδόξων. Εδώ θα προσθέσω ότι η διατριβή του Φλωρένσκυ παρουσιάζει, μεταξύ άλλων, και ένα ιδιαίτερο ενδιαφέρον λόγω της επιχειρουμένης σύνδεσης των μαθηματικών (της θεωρίας των συνόλων) με τα θεολογικά ζητήματα (κυρίως με την πραγματικότητα του Θεού), γεγονός που είλκυσε την προσοχή δύο σπουδαίων Ρώσων μαθηματικών, του Ντμίτρι Εγκόροφ (1869-1931) και του Νικολάι Λούζιν (1883-1950).

Μετά την αποφοίτησή του από την Εκκλησιαστική Ακαδημία, το 1910, ο Φλωρένσκυ παντρεύτηκε την Άννα Μιχάηλοβνα Γιατσίντοβα με την οποία απέκτησαν πέντε παιδιά, ενώ το 1911 χειροτονήθηκε ιερέας.
Στο πλαίσιο των φιλοσοφικών ενδιαφερόντων του ο Φλωρένσκυ δημοσιεύει τρεις πραγματείες που αφορούν τον γερμανικό ιδεαλισμό:
α’. «Οι ανθρωποκοινωνικές ρίζες του ιδεαλισμού» β’. «Οι κοσμολογικές αντινομίες του Κάντ» και γ’. το «Το νόημα του ιδεαλισμού», την προβληματική του οποίου επαίνεσε αργότερα ο σημαντικός Ρώσος φιλόσοφος Αλεξέι Λόσεφ (1893-1988, όταν επεσήμανε ότι «ο Φλωρένσκυ έδωσε στον ιδεαλισμό μία διάσταση, που με το βάθος και τη χάρη της ξεπερνάει οτιδήποτε έχω διαβάσει μέχρι τώρα πάνω στον Πλάτωνα». (Το παράθεμα έχει  ληφθεί από το Π. Φλωρέσνκυ, «Η αντίστροφη προοπτική. Το εικονοστάσι», εισ. μετ. σχόλ. Σ. Γουνελάς, Ίνδικτος, Αθήναι 2002, σ. 326.

-------------------------------------------------------------

Ο Παύλος Αλεξάνδροβιτς Φλωρένσκυ γεννήθηκε στις 9 Ιανουαρίου του 1882 στην πόλη Εβλάχ της Καυκασίας και πέθανε στα νησιά Σολοβέτσκι στις 8 Δεκεμβρίου 1937. Ο πατέρας του ήταν Ρώσος, από οικογένεια κληρικών που εγκατέλειψε τελικώς την ιερατική παράδοση, και η μητέρα του Αρμένια. Ο Παύλος Φλωρένσκυ διδάχτηκε τα εγκύκλια μαθήματα στην Τιφλίδα. Έχοντας μεγαλώσει μέσα σε μια οικογένεια αγνωστικιστών όπου δεν γινόταν ποτέ λόγος περί Θεού, ο Φλωρένσκυ, παθιασμένος καθώς ήταν από την έρευνα της πραγματικότητας σε όλες τις πτυχές της, αντιλαμβάνεται, τελειώνοντας το Γυμνάσιο, «τα όρια της φυσικής γνώσεως» και αισθάνεται την ανάγκη να στηριχθεί σε μία θρησκευτική θέαση του κόσμου. Μολαταύτα, εγγράφεται στη Μαθηματική σχολη του Πανεπιστημίου της Μόσχας, από όπου εξέρχεται αριστούχος το 1904. Αλλά προς μεγάλη κατάπληξη όλων, αρνείται να ακολουθήσει την ακαδημαϊκή σταδιοδρομία που του προτείνουν, και συνεχίζει τις σπουδές του στη Θεολογική Ακαδημία της Μόσχας, που στεγαζόταν στη Μονή Τριάδος Αγίου Σεργίου. Εκεί θα διδάξει ως λέκτωρ, και κατόπιν ως καθηγητής φιλοσοφίας.

Το 1911, ύστερα από μακρές και επώδυνες αμφιταλαντεύσεις ως προς το δρόμο που έπρεπε να ακολουθήσει, παντρεύεται μια δασκάλα αγροτικής καταγωγής και χειροτονείται ιερεύς: η οικογένεια, πέντε τέκνα, και η ιεροσύνη, θα εξισορροπήσουν και θα μετριάσουν τη σχεδόν φαουστική του δίψα για γνώσεις. Η διατριβή του, αληθινή θεολογική σύνοψις, την οποία υπεστήριξε το 1914 με τον τίτλο Στύλος και θεμέλιο της αληθείας, θα αποτελέσει ένα από τα μείζονα συμβάντα της πνευματικής και θρησκευτικής ζωής της Ρωσίας κατά τις παραμονές του Πολέμου. Από το 1912 έως και το 1917, ο Φλωρένσκυ αναλαμβάνει τη σύνταξη του Θεολογικού Κήρυκος της Ακαδημίας, τον οποίο και στρέφει προς τον εξωεκκλησιαστικό κόσμο και στον οποίο θα δημοσιεύσει ορισμένες από τις σπουδαιότερες έρευνές του, ειδικότερα τη μελέτη για τον πλατωνισμό Το νόημα του ιδεαλισμού, και μια αξιοσημείωτη ερμηνεία των στοιχείων των στίχων 6-8 του κεφ. β΄ της προς Φιλιππησίους επιστολής. Η επανάσταση θα εξαλλοιώσει τη ζωή του. Το 1919, η Ακαδημία και η μονή κλείνουν. Ο Φλωρένσκυ αρνείται να εγκαταλείψει τον τόπο του, πλήν όμως δεν θα εξορισθεί, όπως οι περισσότεροι από τους φίλους του φιλοσόφους. Πράγματι, η επιστημονική του κατάρτιση του επιτρέπει να βρεί μία θέση στη βιομηχανία πλαστικών, και εν συνεχεία στην Κεντρική Επιτροπή ηλεκτρικής ενέργειας. Αν και ποτέ δεν έβγαλε το ράσο, εντούτοις η σοβιετική κυβέρνηση θα κρίνει σκόπιμο να χρησιμοποιήσει τις γνώσεις του για την ανοικοδόμηση της χώρας. Παράλληλα, διορίζεται καθηγητής στα Ανώτερα Εργαστήρια Τεχνών και Τεχνικής (1921-1924), οι δε παραδόσεις της εποχής εκείνης θα λάβουν τη μορφή τριών πραγματειών, που θα δημοσιευθούν τριάντα χρόνια μετά το θάνατό του: Η Αντίστροφη Προοπτική, Το Εικονοστάσι και Η Ανάλυση του χώρου στα έργα τέχνης, που ανανεώνουν εκ βάθρων την αισθητική προσέγγιση της αγιογραφίας. Την ίδια εποχή, που στάθηκε εξαιρετικά γόνιμη, ασχολείται με τη φιλοσοφία της λατρείας, τη δομή της γλώσσας και της μορφής, συγγράφει πολλά κεφάλαια των παιδικών του αναμνήσεων (τα οποία ένας κριτικός έφθασε μάλιστα να τα συγκρίνει με τον πεζό λόγο του Προύστ), δημοσιεύει μία μνημειώδη πραγματεία για τα «Διηλεκτρικά σώματα» και δεκάδες άρθρων στην Τεχνική Εγκυκλοπαίδεια της οποίας είναι ο βασικός συντάκτης. Αν και υπηρετεί ως μηχανικός στο εργαστήριο αντοχής υλικών, ο Φλωρένσκυ δεν θα αποφύγει την καταστολή. Το 1928 εξορίζεται στο Νόβγκοροντ, αλλά τον επόμενο χρόνο του επιτρέπουν να γυρίσει στη Μόσχα. Το 1932 δημοσιεύει το τελευταίο του άρθρο Η φυσική στην υπηρεσία των μαθηματικών, που θα χαρακτηρισθεί από την επίσημη κριτικη ως ιδεαλιστικό αποκύημα. Συλλαμβάνεται τον Φεβρουάριο 1933 και καταδικάζεται σε δεκαετή καταναγκαστικά έργα. Από την Σιβηρία, όπου μελετά τα φαινόμενα παγώματος, μεταφέρεται στο στρατόπεδο των νήσων Σολοβέτσκι, στο βορειότατο άκρο της Σιβηρίας. Εκεί, κάτω από τρομερές συνθήκες κρατήσεως, διευθύνει ένα εργαστήριο παραγωγής ιωδίου με βάση τα φύκια.

Στις 25 Νοεμβρίου 1937, καταδικάζεται σε θάνατο και εκτελείται στις 8 Δεκεμβρίου της ίδιας χρονιάς. Η διοίκηση δεν θα ενημερώσει την οικογένειά του παρά έξι χρόνια αργότερα, προσδιορίζοντας αυθαίρετα την 15η Δεκεμβρίου 1943 ως ημερομηνία του «φυσικού" του θανάτου. Και μόνο το 1990 θα γνωστοποιηθούν επιτέλους η ακριβής ημερομηνία και τα καθέκαστα της θανατώσεώς του.

Είναι δύσκολο, και μάλιστα αδύνατο, να εκτιμηθεί σφαιρικά το έργο του πολυτάλαντου και πανερευνητικού Φλωρένσκυ. Μαθηματικός, ποιητής, φιλόσοφος, ιστορικός της σκέψεως, φυσικός, μηχανικός, και, κατά τις σπάνιες στιγμές αναψυχής, μουσικός, ο Φλωρένσκυ παραβάλλεται συχνά προς τον Ντα Βίντσι ή τον Πασκάλ. Άνθρωπος της Αναγεννήσεως, πνεύμα εγκυκλοπαιδικό με αντινομίες που αγγίζουν την αμφιγνωμία, προσέβλεπε στην αρτιότητα του ενωτικού οράματος του Μεσαίωνος. «Τι έκαμα στην ζωή μου;» διερωτιόταν σε ένα από τα τελευταία του γράμματα. «Μελέτησα το σύμπαν ως σύνολο, ως μοναδικό πίνακα, ενιαία πραγματικότητα, αλλά σε κάθε στάδιο κοιταγμένη μες από ένα συγκεκριμένο πρίσμα. Εξ ού και η ακατάπαυστη διαλεκτική της σκέψεώς μου, που δεν έπαψε να συνοδεύεται όμως από μίαν εξίσου σταθερή όραση του σύμπαντος ως όλου».

ΙΝΔΙΚΤΟΣ

Πηγή: ΑΣτάικου Ανάρτηση: ΑΣτάικου