Μεγάλη Δευτέρα και Αγιος Μιχαήλ Χωνιάτης
Τα βήματα ενός μεγάλου Ανδρός
Ο Μιχαήλ Χωνιάτης γεννήθηκε στις Χώνες της Φρυγίας περί το 1138 και απεβίωσε το έτος
1222 στο νησί της Κέας. Σε νεαρή ηλικία πήγε στην Κωνσταντινούπολη για να μορφωθεί και
εκεί συνδέθηκε στενά με τους μετέπειτα πατριάρχες Θεοδόσιο Βοραδιότη (1178-1183) και
Μιχαήλ Αυτορειανό (1206-1212), καθώς επίσης και με τον δάσκαλό του Ευστάθιο
Θεσσαλονίκης και με πολλές ακόμα εξέχουσες προσωπικότητες36. Μετά την ολοκλήρωση των
σπουδών του εργάστηκε ως υπογραμματέας στο πατριαρχείο και το 1182 ανήλθε στο αξίωμα
του μητροπολίτη των Αθηνών37
.
Όταν ο Μιχαήλ έφτασε στην Αθήνα, η πόλη βρισκόταν σε πλήρη εξαθλίωση
η. Η οικονομική
δυσπραγία ταλάνιζε κυρίως τις κατώτερες τάξεις, καθώς οι μεγαλογαιοκτήμονες
συγκέντρωναν όλο μεγαλύτερα προνόμια σε βάρος τους. Με την άνοδο όμως του Ανδρονίκου
Α΄ (1183-1185), λήφθηκαν μέτρα για να περιοριστεί η δύναμη των αριστοκρατών. Η πείνα, η
πειρατεία και η απληστία των φοροεισπρακτόρων εξακολουθούσε να μαστίζει τους κατοίκους
και πολλές φορές ο μητροπολίτης μεσολαβούσε προκειμένου να πείσει τους ανωτέρους του,
όπως για παράδειγμα τον πραίτωρα του θέματος Ελλάδος Νικηφόρο Προσούχ (1182-1183)
και τον μετέπειτα Δημήτριο Δριμύ (1183-1185), να απαλλάξουν τους Αθηναίους από τις
υπερβολικές φορολογικές επιβαρύνσεις38. Εκτός από τα προσφωνήματα στους δυο
πραίτωρες39, ο Μιχαήλ το διάστημα 1183-1199 συνέταξε μια σειρά επιστολών στον
αυτοκρατορικό υπάλληλο Θεοδόσιο Μαντζούκη ζητώντας την βοήθειά του40. Με την άνοδο
του Ισαακίου Β΄ στον θρόνο (1185-1195), η κατάσταση έγινε ανυπόφορη. Το 1187 ο Χωνιάτης
ταξίδεψε στην Αθήνα για να εκφωνήσει ένα εγκώμιο στον νέο αυτοκράτορα και να
αποσυνδεθεί έμμεσα από την προηγούμενο αυτοκράτορα Ανδρόνικο41. Παρά τις εκκλήσεις
του μητροπολίτη σε ανώτερους υπαλλήλους, όλη τη διάρκεια της βασιλείας του Ισαακίου η
οικονομική κατάσταση των Αθηνών δεν βελτιώθηκε42
. Επί Αλεξίου Γ΄ Αγγέλου (1195-1203), του επόμενου αυτοκράτορα, οι συνθήκες
χειροτέρευσαν και η βυζαντινή επαρχιακή διοίκηση είχε πλήρως θρυμματιστεί.
Ο μητροπολίτης το διάστημα αυτό συνέχισε να
στέλνει επιστολές σε ανωτέρους του
Επιπλέον, όταν το 1202 ο Λέοντας Σγουρός, άρχοντας Ναυπλίας και Κορίνθου απείλησε την Αθήνα, ο μητροπολίτης οργάνωσε την άμυνα της πόλης και αντιτάχθηκε
σθεναρά
Το 1204, λίγο μετά την άλωση από τους Λατίνους ο λόγιος μητροπολίτης εγκατέλειψε την
Αθήνα, επισκέφθηκε για μικρό διάστημα την Θεσσαλονίκη και το 1205 έφτασε αυτοεξόριστος
στην Κέα, που υπαγόταν στην μητρόπολη των Αθηνών48. Από εκεί αλληλογραφούσε με φίλους
και συγγενείς του49 ενώ παράλληλα, κατά την περίοδο διαμονής του στο νησί αρνήθηκε την
πρόταση του αυτοκράτορα της Νίκαιας Θεοδώρου Λάσκαρη (1205-1222) να μεταβεί στη
Νίκαια50. Έμεινε στην Κέα για έντεκα χρόνια, μέχρι που το 1217 εγκαταστάθηκε στην Μονή
του Αγίου Προδρόμου κοντά στις Θερμοπύλες και εκεί έζησε τα τελευταία χρόνια της ζωής
του
Ο Μιχαήλ Χωνιάτης υπήρξε σημαντικός ρήτορας και ποιητής. Η εργογραφία του52
περιλαμβάνει κυρίως ρητορικούς λόγους, ομιλίες, προσφωνήματα, κατηχήσεις, ποιήματα53 και
επιστολές54. Ένας από τους γνωστότερους λόγους του είναι η μονωδία που αφιέρωσε στον
Ευστάθιο Θεσσαλονίκης προκειμένου να εγκωμιάσει τον νεκρό φίλο του και να συμβάλει στην
ένδοξη φήμη55. Ο ακριβής τόπος και χρόνος της εκφώνησης του λόγου δεν προσδιορίζονται
μέσα στη/ μονωδία
ΠΗΓΗ: Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών
Τμήμα Φιλολογίας
Τομέας Βυζαντινής Φιλολογίας και Λαογραφίας
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου